Katlin Kefaretinin Hükmü ve Delili

Cenin de olsa bir insanın öldürülmesi haramdır. Öldüren kimseye Allah´ın hakkı olarak kefaret gerekli olur. Cinayet, ister kasden olsun, ister kasda benzer şekilde olsun, ister kazaen olsun, ister bir hak nedeniyle olsun, katil ister bir çocuk, ister bir deli olsun hüküm değişmez. Öldürmede kefaretin vacib olduğunun delili şu ayettir:

Bir mü´minin diğer bir mü´mini öldürme yetkisi yoktur. Ancak yanlışlıkla olması müstesna. Kim bir mü´mini yanlışlıkla öldürürse (kefaret olarak) mü´min bir köleyi azad etmesi ve öldürülenin ailesine de teslim edilecek bir diyetin verilmesi farzdır. Meğer (öldürülenin varisleri o diyeti sadaka olarak) bağışlamış olsunlar. (Bu takdirde diyet düşer). Eğer (yanlışlıkla öldürülen) mü´min olup size düşman olan (harbî) bir kavimdense, o takdirde (diyet yoktur. Sadece) bir mü´min köleyi azad etmek lazımdır. Eğer öldürülen kişi, sizinle aralarında sözleşme bulunan (ehl-i zimmet) bir kavimdense, onun aile efradına teslim edilen bir diyetle beraber mü´min olan bir köleyi azad etmek lazım gelir. Kimin gücü bunlara yetmiyorsa, ona peşpeşe iki ay oruç tutması farzdır ki Allah tarafından tevbesi kabul edilsin. Allah bilendir ve hikmet Rahibidir.(Nisa/92)

Vasile b. Eska şöyle anlatır: "Hakkında -kati nedeniyle- ateşin vacib olduğu bir arkadaşımız için Hz. Peygamber´in yanına gittik. Bize ´Bir köle azad edin, Allah da onun (kölenin) herbir uzvu için, ateşten onun bir uzvunu azad eder´ buyurdu".[1]

Bu hadîs kasden adam öldürmede kefaretin vacib olduğuna delâlet eder. Çünkü -şu ayetten de anlaşılacağı gibi- kasden öldürmediği takdirde katil üzerine ateş vacib olmaz: "Bir mü´mini kasden öldürenin cezası cehennemde ebedî kalmaktır. Allah ona gazap ve lanet eder, ona büyük bir azap hazırlar´. (Nisa/93)

Bir önceki ayet ise, kazaen adam öldüren kişinin üzerine kefaretin vacib olduğunu ifade1 etmektedir. Kazaen adam öldüren kişinin üzerine kefaret vacib olduğuna göre, kasda benzer öldürmede ve kasden öldürmede haydi haydi vacib olur. Çünkü kefaret cebir işidir. Kasden veya kasda benzer şekilde adam öldüren kişi, kazaen öldüren kişiden daha fazla cebre muhtaçtır.

Katl´in Kefaretinin Keyfiyeti

Katilin -eğer kendisinin ve nafakası kendisine vacib olan kişilerin nafakasından daha fazla malı varsa- mü´min bir köle azad etmesi farzdır. Nitekim bu husus yukarıda zikrettiğimiz ayette belirtilmiştir. Azad edilecek olan bu kölenin sağlam olması şarttır. Bunu zıhar kefaretinde izah etmiştik. Eğer fakirlikten veya köle bulamamaktan ötürü mü´min bir köle azad edemezse, peşpeşe iki ay oruç tutmalıdır. Bu da yukarıda zikrettiğimiz Nisa/92 ayetinde belirtilmiştir. Hastalık nedeniyle peşpeşe iki ay oruç tutmaktan aciz ise kefaret -köle azad edecek duruma gelinceye veya hastalıktan kurtulup oruç tutacak güce kavuşuncaya kadar- tehir edilir. Katl´in kefareti olarak altmış fakiri doyurmak sözkonusu değildir. Bu, zıhar ve Ramazan orucunu cinsî münasebet yaparak bozma kefaretinde sözkonusudur. Bunların birbirine kıyas edilmesi doğru olmaz; zira kefarette kıyas yoktur.

.

Bir Mülahaza

Baği ve saldırganı öldüren bir kişiye kefaret vacib olmaz. Çünkü bu kişilerin tazminatı sözkonusu değildir. Bâği ve saldırgan kişiler, harbî kâfir, mürted, evli olduğu halde zina eden kişi gibidirler. Yine kısasa mahkum edilen bir katili öldüren kişiye de kefaret düşmez. Çünkü onun kanı, maktulün velîsine göre mubahtır.

--------------------------------------------------------------------------------

[1] Ebu Dâvud/3864. (Hâkim sahih olduğunu söylemiştir.)