3036 - Soru: Bir şahıs diğer bir şahsı tutsa, üçüncü bir şahıs da gelip o kimsenin cebinden parasını alsa, alınan parayı ödemek tutanın üzerine mi yoksa parayı alan şahsa mı lâzım gelir?
Cevap: Parayı alanın üzerine lâzım gelir. Her ne kadar o kimseyi tutan suçlu ise de tazmin ile mükellef tutulan parayı
alan kimsedir.
3037 - Ali Efendi Fetvalarından: "Zeyd, bir köydeki camii şerifi yıksa, mütevellisi Zeyd'e evvelki gibi (bir cami) yaptırmaya güçlü olur" (H.Ec. 2/137)
3038 - Behce Fetvalarından: "Zeyd, Amr'ın şu kadar keçisini alıp sütlerini yese ve elinin altında iken keçiler yavrulasa, Amr, keçileri aldığında yavrularını da sütlerini de ödetmeye güçlü (ve haklı) olur" (H.Ec. 2/138)
3039 - Behce Fetvalarından: "Zeyd, izinsiz olarak Amr'ın atına binip giderken atın ayağı kırılıp amel-i manda olsa, Amr o atı Zeyd'e terk edip kıymetini ödetir (H.Ec. 2/138)
3040 - Netice Fetvalarından: "Amr'ın tarlasında sulamak ve yetiştirmekle hasıl olan otu, Zeyd, Amr'dan izinsiz olarak biçip alsa ve tüketse Zeyd'in ödemesi gerekir" (H.Ec. 2/140)
Açıklama: Halkın umumunun istifadesine terk edilmiş meraların otu ile bu fetvadaki mevzuu karıştırılmamalıdır. Zira buradaki ot, şahsi arazide ve sulamakla yetişmiş olmakta ve tamamen şahsi bir mal bulunmaktadır. Bundan dolayı onu biçen kimsenin ödemesi icap eder. Çünkü hakka tecavüz edilmiş olmaktadır.
3041 - Ali Efendi Fetvalarından: "Gasp eden kimse gasp ettiği şeyi, nerede gasp ettiyse, o mekânda teslim etmesi gerekir" (H.Ec. 2/140)
3042 - Netice Fetvalarından: "Zeyd, karısı Hind'in arsası üzerine, ondan izinsiz olarak, kendi parası ile şahsı için bir bina yapıp vefat etse, Hind, binanın kıymetinden diğer mirasçıların hisselerini verip binayı müstakil olarak zabtetmeye güçlü olur" (H.Ec. 2/138)
3043 - Feyziye Fetvalarından: "Hind'in, kocasından aldığı mehr-i müeccelini, babası Amr alıp gasp etse ve tüketip vefat etse, Hind, (babası) Amr'ın terekesinden ödetmeye güçlü (ve haklı) olur" (H.Ec. 2/138)
Açıklama: Bu fetva, kadının mehri üzerinde babasının bir hakkı bulunmadığının açık belgesi olmaktadır. Bir şahıs, İslâm'ın hükmüne riayet etmeyecek ve kızının hakkını gasp edecek olursa, kızı onu tazmin ettirebilir. O şahıs vefat etse, kızı mirastaki payını almadan önce, bu hakkını alabilir.
3044 - Behce Fetvalarından: "Zeyd'in Amr'dan gasp ve istihlâk ettiği şeyin misli, halkın elinde asla bulunamasa, husumet doğan gündeki kıymetini ödemesi lâzım gelir" (H.Ec. 2/140)
3045 - Ali Efendi Fetvalarından: "Zeyd'in, korumak üzere hizmetçisi Amr'a verdiği malı, Bekir gasp edip tüketmiş olsa, Zeyd Bekir'e ödetir" (H.Ec. 2/141)
3046 - Feyziye Fetvalarından: "Saçmak suretiyle tevzi olunan paradan Zeyd'in eteğine düşen parayı, Amr onun eteğinden kapıp gasp ile alsa, Zeyd geri alabilir" (H.Ec. 2/141)
3047 - Behce Fetvalarından: "Zeyd, Amr'ın arsasına ondan izinsiz bina yapsa, sökülmesi arsaya zararlı olsa, Amr sökülmüş haldeki (enkaz) kıymetini Zeyd'e verip, binayı zapt etmeye güçlü olur" 2/141)
3048 - Nefice Fetvalarından: "Zeyd, Amr'ın mülkü bulunan evi zor kullanarak ateşleyip yaksa, yapılmış haldeki kıymetini öder" (H.Ec. 2/141)
3049 - Feyziye Fetvalarından: "Zeyd, Amr'dan gasp yolu ile aldığı şeyi Bekir'e satıp teslim etse ve satış bedelini de aldıktan sonra Amr (satışı) geçerli saymayıp o şeyi Bekir'den alsa, Bekir de Zeyd'e dönüp verdiği parayı almaya güçlü olur" (H.Ec. 2/141)
Açıklama: Malı gasp olunan kimse, onu kimin elinde bulsa ondan alır. O kimse bunu kimden satın aldı ise ona tazmin ettirir ve parasını geri alır.
3050 - Ali Efendi Fetvalarından: "Hind'in Zeyd'e emanet olarak bıraktığı eşyayı Amr Zeyd'ten gasp ederek alıp tüketse, Hind Amr'a ödetmeye güçlü olur" (H.Ec. 2/142)
3051 - Abdürrahim Fetvalarından: "Zeyd'in çeltik tarlalarına hakkı ve akan suyu, Amr, haksız olarak kendi tarlasına çevirip (akıtsa), bu yüzden Zeyd'in çimlenmiş bulunan pirinci kuruyup helak olsa, çimen haldeki kıymetini Amr'ın ödemesi lâzım gelir" (H.Ec. 2/142)
3052 - Behce Fetvalarından: "Zeyd, Amr'a ait öküzün kuyruğunun bir miktarını kesip düşürse, kıymetindeki noksanlaşmayı öder" (H.Ec. 2/138)
3053 - İbni Nüceym Fetvalarından: "Zeyd, hayatından ümit kalmamış bir koyun bulup izinsiz olarak kesmiş olsa, ödeme lâzım olmaz" (H.Ec. 2/138)
Açıklama: Koyunun kesilmesi, murdar ölmemesini temin maksadı ile olmakta ve bu sebeple de ödemek icap etmemektedir.
3054 - Ali Efendi Fetvalarından: "Zeyd, zor kullanarak Amr'ın elbisesini parçalasa, ödemesi lâzım gelir" (H.Ec. 2/139)
3055 - Feyziye Fetvalarından: "Zeyd'in arısı oğul çıkarsa ve kendi mülkündeki bir yere koysa, Zeyd'in bulunmadığı bir sırada Amr gelip Zeyd'in mülkü içinden alıp gitse, Zeyd (arısını) Amr'dan alır" (H.Ec.2/139)
3056 - Ali Efendi Fetvalarından: "Zeyd, Amr'ın öküzlerini gasp edip bir müddet çift sürse (ve bu yüzden) öküzler zayıf düşse, kıymetlerindeki noksanlaşmayı ödemesi lâzım gelir" (H.Ec. 2/140)
3057 - Ali Efendi Fetvalarından: "Zeyd, Amr'ın gebe bulunan kısrağına, ondan izinsiz olarak binip giderken kısrak ölü yavru düşürse, kıymetindeki noksanlığı ödemek Zeyd'in üzerine lâzım gelir" (H.Ec. 2/140)
3058 - Behce Fetvalarından: "Zeyd, Amr'dan gasp edip kendi tarlasına ektiği buğdayın mislini ödemesi lâzım gelir. Amr, (tarlada) yetişen buğdaydan da hisse isterim demeye güçlü (ve haklı) olmaz" (H.Ec. 2/140)
3059 - Netice Fetvalarından: "Zeyd, kendisine borçlu bulunan Amr'ın beygirini zor kullanarak alsa, Amr beygirini Zeyd'ten almaya güçlü olur" (H.Ec. 2/140)
Açıklama: Bir alacaklı, hakkını tahsil için zor kullanmaya veya gasp yoluna sapmaya hukuken mezun değildir. Hakkını istemenin ve alacağını tahsil etmenin yolu zora başvurmak değil hukuki mercilere müracaat yolundan hak aramaktır. Amr ondan beygirini, Zeyd de Amr'dan alacağını isteyip almak yolunu takip edeceklerdir.
3060 - Netice Fetvalarından: "Zeyd, Amr'ın şu kadar eşyasını gasp ettiğinde Bekir de o eşyayı Zeyd'ten gasp etse, Amr eşyasını Zeyd'in huzurunda Bekir'den almaya güçlü olur" (H.Ec. 2/142)
3061 - Ali Efendi Fetvalarından: "Zeyd'in öküzü, Amr'ın tarlasına girdiğinde, Amr, öküzü kendi evine götürse, bahsi geçen hayvan, birkaç gün aç bırakılmaktan dolayı helak olsa, Amr'ın ödemesi lâzım olur" (H.Ec. 2/142)
3062 - Behce Fetvalarından: "Zeyd, Amr'ın mülkü olan tarlayı zor kullanarak alıp nadas etse, sonra Amr tarlasını alıp tohumunu atmak dilediğinde, Zeyd, ben nadas ettiğim için tarladan hakkın düşmüş olur. Kıymetini vermek suretiyle mülk olarak alırım, demeye güçlü ve haklı olmaz" (H.Ec. 2/142)
3063 - Ali Efendi Fetvalarından: "İzinsiz olarak bina yapılan arsanın sahibi, binayı söktürmek dilediğinde, "Binanın kıymeti arsadan daha fazladır" diyerek, bina sahibi sökmekten imtina etmeye güçlü (ve salahiyetli) olmaz" (H.Ec. 2/143)
3064 - Behce Fetvalarından: "Zeyd, Amr'ın dükkânının kilidini zor kullanarak kırsa, dükkân açık kaldığından dolayı içindeki eşyası çalınsa, Zeyd'in ödemesi lâzım gelir" (H.Ec. 2/144)
3065 - Ali Efendi Fetvalarından: "Ölü gömmek için hazırlanmış olmayan cami haremine, mütevellinin izni olmaksızın, Zeyd ölüsünü gömse, mütevelli çıkartmaya güçlü (ve salahiyetli) olur" (H.Ec. 2/143)
3066 - Ali Efendi Fetvalarından: "Vefat etmiş bulunan Zeyd'i, mirasçıları zor kullanarak Amr'ın arsasına gömseler, Amr, Zeyd'i çıkartmaya güçlü olur" (H.Ec. 2/143)
3067 - Netice Fetvalarından: "Zeyd, gemi içinde Amr'la çekişirken Zeyd, Amr'ı denize atsa, bu sırada Amr'ın şu kadar parası denize düşüp kaybolsa Amr, Zeyd'e ödetir" (H.Ec. 2/143)
3068 - Ali Efendi Fetvalarından: "Zeyd, Amr'dan icarla tuttuğu tarlaya buğday ekse, ekin olgunlaştığı sırada Amr zor kullanarak (ekini) kökleyip istihlâk etse, ödemesi lâzım gelir" (H.Ec. 143)
3069 - Netice Fetvalarından: "Zeyd, zulmü ile tanınan Bekir'e önderlik yapıp haksız olarak Amr'ın şu kadar parasını aldırsa, Amr Zeyd'e ödetir" (H.Ec. 2/142)
Açıklama: Şerre tavassut edip soygunculuğa önderlik yapan kimse, soydurduğu insanların zararını ödemek durumunda kalır.
3070 - Ali Efendi Fetvalarından: "Müslüman bulunan Zeyd, gayrimüslim olan Amr'ın şarabını alıp istihlâk etse, ödemesi lâzım gelir" (H.Ec. 2/139)
3071 - Behce Fetvalarından: "Zeyd, Amr'ın tarlasını zor kullanarak zapt ve nadas ettikten sonra Amr, tarlasını alsa, Zeyd yaptığı (nadas) işi karşılığında Amr'dan bir şey almaya güçlü olmaz" (H.Ec. 2/139)
3072 - Ali Efendi Fetvalarından: "Arpa ve buğday gibi misliyattan olup da gasp edilmiş ve tüketilmiş bulunan şeyin mislini ödemek lâzım gelir" (H.Ec. 2/139)